ਬੁਹਤ ਸਾਲਾਂ ਤੀਕ
ਮੇਰੇ ਖ਼ਾਬਾਂ ਵਿੱਚ
ਆਉਂਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ,
ਇੱਕ ਵਕ਼ਤ ਦਾ ਵਰਤਿਆ
ਤੇ ਹੰਢਾਇਆ ਹੋਇਆ ਆਦਮੀ,
ਚਿੱਟਾ ਚੋਲਾ ਪਾਇਆ ਹੋਇਆ,
ਨੂਰ ਨਾਲ ਭਰਿਆ
ਸ਼ਾਂਤ ਜਿਹਾ ਚੇਹਰਾ,
ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਓਹਦੇ
ਕਿਤਾਬਾਂ ਹੀ ਕਿਤਾਬਾਂ,
ਤੇ ਇਕੱਲਾ ਕਮਰੇ ਚ ਬੈਠਾ
ਕੁਛ ਪੜੀ ਜਾ ਰਿਹਾ,
ਤੇ ਵਿੱਚ ਵਿੱਚ ਦੀ ਕੁੱਝ ਕਾਗਜ਼ ਤੇ
ਦਰਜ਼ ਵੀ ਕਰੀ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ,
ਮੈਨੂੰ ਸ਼ਾਇਦ ਕਦੀ
ਸਮਝ ਹੀ ਨਹੀਂ ਲੱਗੀ,
ਇਹ ਕੀ ਹੈ ਸੁਫਨਾ
ਤੇ ਮੈਨੂੰ ਕਿਓਂ ਆ ਰਿਹਾ ਸੀ,
ਤੇ ਅੱਜ ਅਚਾਨਕ ਹੀ ਮੈਨੂੰ
ਇੰਞ ਲੱਗ ਰਿਹਾ ਹੈ,
ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਟੈਗੋਰ ਸੀ,
ਤੇ ਓਹ ਮੈਨੂੰ ਕਹਿ ਰਹੇ ਸੀ
ਪੁੱਤਰਾ ਏਧਰ ਆ ਜਾ,
ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਬਹਿ ਜਾ
ਤੇਰੇ ਵੀ ਰਸਤਾ ਇਹੀਓ ਹੈ!
ਬੜਾ ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਸੀ,
ਜਿਵੇਂ ਮੇਰੀ ਮੱਤ ਕੰਮ ਕਰਨੋਂ ਹੱਟ ਗਈ,
ਪਰ ਫਿਰ ਮੈਂ ਸੋਚਿਆ ਮੇਰੀ ਉਮਰ
ਤਾਂ ਕੋਈ ਹਾਲੇ ਜਿਆਦਾ ਨੀ ਹੋਈ,
ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਬਹਿਣੀ ਉੱਠਣੀ
ਚ ਤਬਦੀਲੀ ਕਰਕੇ ਦੇਖੀ,
ਮੈਂ ਮੂਰਖਾਂ ਦਾ ਖਹਿੜਾ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ,
ਮੈਂ ਸੋਂਹ ਖਾ ਲਈ, ਮੈਂ ਕਿਹਾ
ਕੱਲ ਤੋਂ ਇਹਨਾਂ ਕੋਲ ਬਹਿਣਾ ਹੀ ਨਹੀਂ,
ਇਹ ਅਕਲ ਦੇ ਅੰਨਿਆਂ ਕੋਲ
ਜਿਹੜੇ ਗੰਦ ਸਵਾਹ ਖਰੀਦਣ
ਵੇਚਣ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ,
ਜਿਹੜੇ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਜਿਸਮਾਂ ਤੇ
ਬਦਤਰ ਨਗਮੇ ਘੜਦੇ ਰਹਿੰਦੇ,
ਮੈਂ ਬਹਿਣਾ ਉੱਠਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ
ਦਾਨਿਸ਼ਮੰਦਾਂ ਕੋਲ, ਜਿਹੜੇ ਖੋਲ ਦੇ
ਨੇ ਭੇਤ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ, ਤੇ ਤਰੋ ਦੇ
ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਨਵੀਆਂ ਮੰਜਿਲਾਂ ਦੇ ਸਫਰ ਤੇ,
ਤੇ ਮੈਂ ਕੋਲ ਕਿਤਾਬਾਂ ਰੱਖ ਲਈਆਂ ਨੇ,
ਜੰਮੀ ਜਿਹੜੀ ਮੈਲ ਮੇਰੀ ਸੋਚ ਤੇ
ਖੁਰਚ ਖੁਰਚ ਕੇ ਓਹਨੂੰ ਲਾਉਣ ਲਈ,
ਤੇ ਹੁਣ ਮੈਨੂੰ ਠੀਕ ਲੱਗਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਹੈ,
ਇੰਞ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਮੁੜ ਆਈ ਹੈ
ਸਮੁੰਦਰ ਜਿਹੀ ਸੋਚ ਚ ਗਹਿਰੀ ਡੁੰਗਾਈ,
ਚੱਲ ਪਏ ਨੇ ਕਲ ਪੁਰਜੇ ਫਿਰ ਤੋਂ
ਚੱਕੀ ਫੇਰ ਪੀਹਣ ਲੱਗ ਪਈ!
ਉਹ ਬੜਾ ਕੁਲਝਿਆ ਕੁਲਝਿਆ ਜਾ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ,
ਹਰ ਵਕ਼ਤ ਚੇਹਰੇ ਤੇ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀ ਤੇ ਮਾਯੂਸੀ,
ਘਬਰਾਇਆ ਤੇ ਡਰਿਆ ਜਾ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ,
ਐਥੇ ਲੁੱਟ ਮੱਚ ਗਈ ਓਥੇ ਲੜਾਈ ਹੋ ਗਈ,
ਹਾਏ! ਦੁਨੀਆਂ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਣੀ,
ਹਾਏ!ਮੇਰਾ ਜੀ ਕੱਚਾ ਕੱਚਾ ਹੁੰਦਾ,
ਮੇਰਾ ਇਲਾਜ਼ ਕਰਾਓ, ਮੈਨੂੰ ਡਾਕਟਰ ਕੋਲ
ਲੈ ਜੋ, ਕੀਤੇ ਮੈਨੂੰ ਦਾਖ਼ਲ ਕਰਾ ਦੋ,
ਬੁਹਤ ਦਿਨ ਦੇਖਿਆ ਓਹਦੀ ਘਰ ਵਾਲੀ ਨੇ,
ਅੱਕ ਕੇ ਫਿਰ ਓਹਨੇ ਸੁਬਹ ਦੀ ਅਖਬਾਰ ਬੰਦ ਕਰਤੀ,
ਟੀਵੀ ਚੋਂ ਸੈੱਲ ਕੱਢ ਕੇ ਸਿੱਟ ਦਿੱਤੇ,
ਬੜਾ ਕਲਪਿਆ, ਬੜਾ ਖਹਿਬੜਯਾ ਓਹਦੇ ਨਾਲ,
ਹੱਥ ਵੀ ਚੱਕਣ ਤੇ ਆਵੇ, ਪੁੱਠਾ ਸਿੱਧਾ ਵੀ ਬੋਲੇ,
ਪਰ ਦੋ ਕੁ ਹਫਤਿਆਂ ਚ ਓਹਦਾ ਨਸ਼ਾ ਟੁੱਟ ਗਿਆ,
ਲੈ ਕਹਿੰਦਾ - ਮੈਂ ਤਾਂ ਨੀ ਜਾਂਦਾ ਤੀਹ ਸਾਲ ਕੀਤੇ ਹੋਰ,
ਹੁਣ ਮੈਂ ਜਵਾਂ ਨੌਂ ਭਰ ਨੌਂ ਹੋ ਗਿਆ ਹਾਂ!
बड़ा जोर लगाते
घर वाले उसके,
घर बसाओ शादी करो,
और वो कहता था
मेरी हो चुकी है,
बिजली की तारों से,
अविष्कारों से,
मैंने दुनिया,
बना ली है अपनी,
अपने सपनों में
अपने ख्यालों में!
मैं तुम्हारी सूरत से वाक़िफ़ था,
क्योंकि उन पाबंदियों में
सिर्फ उतना ही मुमकिन था,
मैं तुम्हारी सीरत भी देख सकता था
उसका कुछ हिस्सा जग जाहिर था,
पर इतना कभी मुमकिन न हो सका
तुम्हारे ख्यालों, सपनों को देख सकूँ
तुम्हारे अंदर क्या चलता है उसको पढ़ सकूं,
ख्यालों की जिस रहगुज़र पे आकर
लोग मिल जाते हैं, जहाँ सूरत से ज्यादा
सीरत और ख्याल अहम हो जाते हैं,
शायद ये भी रस्ता होता है किसे का
बनने, किसे को अपना बनाने का,
काश! मुझे ये सब कुछ उस वक़्त पता होता,
नामुमकिन सोच के यूँ ही मायूस न होता!
घर से बाहर भी कुछ अच्छा नहीं लगता था,
घर पे भी माहौल ठीक नहीं रहता था,
कमरे में अपने आप को सब आवाज़ों से
बचने के लिए बंद कर लेता था,
और अचानक एक दिन धुल सनी
किताबों में लफ़्ज़ों से मेरा राब्ता हुआ,
तब से हैं हम दोनों एक दूजे के साथी!
मैं नहीं मानता,
किसी भी चीज़ को,
किसी भी ख्याल को,
बिना सोचे, बिना समझे,
बिना जाने, बिना परखे,
और हाँ,
ये भी हो सकता है
आज जो सही लगे
उसे कल गलत कहूँ,
आज जो गलत लगे
उसे कल सही कहूँ,
मैं आपसे सहमत नहीं हूँ
जैसे है वैसे ही मान लो,
मैं बहस नहीं करता हूँ,
बस आप मुझे,
अपने खून पसीने की कमाई से
तालीम हासिल करने
के लिए भेजते हो ना,
उसी का हक़ अदा करता हूँ,
अगर आप को सही नहीं लगता,
आप भी दिन भर थोड़ा और
आराम किया करो,
मैं भी बस्ता अलमारी में रखता हूँ!
